Ο πλούτος των νοικοκυριών άντεξε απέναντι στην κρίση που προκάλεσε ο Covid-19, όπως προκύπτει από τη 12η έκδοση «Global Wealth Report» της Allianz, η οποία θέτει στο μικροσκόπιο την κατάσταση των περιουσιακών στοιχείων και του χρέους των νοικοκυριών σε σχεδόν 60 χώρες.
Tο 2020 ήταν η χρονιά των ακραίων αντιθέσεων. Ο Covid-19 κατέστρεψε εκατομμύρια ζωές και μέσα διαβίωσης και η παγκόσμια οικονομία βυθίστηκε στη βαθύτερη ύφεση από τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο. Ταυτόχρονα, η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική κινητοποίησε αφάνταστα ποσά για να στηρίξει την οικονομία, τις αγορές και τους ανθρώπους. Η προσπάθεια ήταν επιτυχής. Τα εισοδήματα σταθεροποιήθηκαν και τα χρηματιστήρια ανέκαμψαν γρήγορα.
Με αυτή την τάση, ο πλούτος των νοικοκυριών άντεξε απέναντι στην κρίση Covid-19: Τα παγκόσμια ακαθάριστα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία αυξήθηκαν κατά 9,7% το 2020, φθάνοντας για πρώτη φορά το μαγικό όριο των €200 τρις. Οι αποταμιεύσεις ήταν ο κύριος μοχλός: Καθώς τα lockdown μείωσαν δραστικά τις ευκαιρίες κατανάλωσης, γεννήθηκε το παγκόσμιο φαινόμενο της “αναγκαστικής αποταμίευσης”. Οι νέες αποταμιεύσεις αυξήθηκαν κατά 78% στα €5,2 τρις το 2020, καταγράφοντας ένα απόλυτο ρεκόρ. Οι εισροές σε τραπεζικές καταθέσεις -στην πραγματικότητα το να αφήνεις απλά χρήματα στο λογαριασμό σου λόγω της “αναγκαστικής αποταμίευσης”– σχεδόν τριπλασιάστηκαν (+187%). Οι τραπεζικές καταθέσεις αντιπροσώπευαν το ήμισυ ή περισσότερο των νέων αποταμιεύσεων σε όλες τις αγορές που εξετάστηκαν. Ως αποτέλεσμα, για πρώτη φορά, οι τραπεζικές καταθέσεις παγκοσμίως αυξήθηκαν με διψήφιο ρυθμό 11,9%. Η προηγούμενη μεγαλύτερη αύξηση ήταν 8% την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2008. Ενώ οι περιουσιακοί τίτλοι χρεογράφων –που ενισχύθηκαν από τα ισχυρά χρηματιστήρια – αυξήθηκαν κατά 10,9%, τα περιουσιακά στοιχεία των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων παρουσίασαν πολύ ασθενέστερη ανάπτυξη, κατά 6,3%.
Οι εμβολιασμένοι
Παρά το υποτονικό ξεκίνημα, παρά τις συνεχείς δυσκολίες στο παγκόσμιο εμπόριο και παρά τις νέες μεταλλάξεις του ιού, που επιβάλλουν νέους περιορισμούς, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα παρουσιάσει ισχυρή αύξηση το 2021, με την υποστήριξη της εκστρατείας εμβολιασμού που επιτρέπει στις οικονομίες να ανοίξουν ξανά και (μερικώς) να επιστρέψουν στην κανονικότητα. Επιπλέον, εξακολουθούν να ισχύουν χαλαρές νομισματικές πολιτικές και γενναιόδωρη δημοσιονομική στήριξη. Το αποτέλεσμα για όσους αποταμιεύουν παγκοσμίως; Χωρίς σημαντικές διορθώσεις στο χρηματιστήριο, το 2021 θα είναι μια ακόμη καλή χρονιά για αυτούς, με συνολική αύξηση των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων παγκοσμίως περίπου 7%.
Σύμφωνα με την Allianz, οι αριθμοί είναι πολύ εντυπωσιακοί, αλλά πρέπει να σκάψουμε λίγο πιο βαθιά, για να δούμε την πραγματική εικόνα. Τα περισσότερα νοικοκυριά δεν έκαναν στην πραγματικότητα αποταμίευση, αλλά απλώς άφησαν τα χρήματά τους στην άκρη. Όπως επισημαίνεται, όλα αυτά τα χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς είναι μια χαμένη ευκαιρία. Τα νοικοκυριά θα πρέπει να επενδύσουν στη δημιουργία συνταξιοδοτικού κεφαλαίου αλλά και στην πράσινη μετάβαση, επιτρέποντας στις κοινωνίες να προετοιμαστούν για τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, το κλίμα και τη δημογραφική αλλαγή. Οι συντάκτες της έρευνας φοβούνται ότι αν τα νοικοκυριά τελικά αρχίσουν να ξοδεύουν ξανά, τα χρήματα θα καταλήξουν σε “εκδικητική” κατανάλωση και θα τροφοδοτήσουν μόνο τον πληθωρισμό. «Χρειαζόμαστε επειγόντως μια νέα “κουλτούρα αποταμίευσης”», τονίζουν.
Long-Covid
Το 2020, τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στις αναδυόμενες αγορές (+13,9%) αυξήθηκαν και πάλι ταχύτερα από ό,τι στις προηγμένες αγορές (+10,4%), επιστρέφοντας στα γνωστά πρότυπα ανάπτυξης, μετά από τρία χρόνια. Ως αποτέλεσμα, το χάσμα ευημερίας μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών έχει περιοριστεί κάπως. Η αντίστροφη τάση που διαγνώσαμε πέρυσι –η εκ νέου απόκλιση μεταξύ φτωχότερων και πλουσιότερων χωρών– φαίνεται να έχει σταματήσει προς το παρόν. Ωστόσο, η Allianz θεωρεί ότι είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για μόνιμη αντιστροφή της τάσης. Όπως αναφέρεται, ενώ πολλές αναπτυσσόμενες χώρες απέδωσαν εκπληκτικά καλά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες και προκλήσεις –από τον ανεπαρκή εμβολιασμό και την αναδιαμόρφωση των αλυσίδων εφοδιασμού μέχρι τον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό– θα μπορούσαν να επηρεάσουν πρωτίστως τις φτωχότερες χώρες.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την κατανομή του εθνικού πλούτου. Ενώ η εθνική μεσαία τάξη συρρικνώθηκε τα τελευταία χρόνια, καθώς το μερίδιό τους στον συνολικό εθνικό πλούτο μειώθηκε σε πολλές χώρες, τουλάχιστον για το 2020, η εκτεταμένη κοινωνική βοήθεια φαίνεται να έχει αντισταθμίσει επιτυχώς μια περαιτέρω απόκλιση όσον αφορά τον πλούτο μεταξύ των τάξεων. Αλλά αυτή η ευτυχής εξέλιξη μπορεί να μη διαρκέσει όταν λήξει η κρατική στήριξη και τα άμεσα αποτελέσματα της κρίσης, όπως η απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, γίνουν και πάλι αισθητά.
Επιπλέον, η κρίση οδήγησε σε σημαντική εξασθένηση της σχολικής εκπαίδευσης. Συνεπώς, ο Covid-19 είναι πιθανό να εδραιώσει περαιτέρω την κοινωνική ακινησία. Η σταδιακή εξαφάνιση της μεσαίας τάξης έχει σταματήσει μόνο προσωρινά. Η πανδημία είναι μια πολύ μεγαλύτερη πρόκληση για τις φτωχότερες χώρες. Πολύ πιθανό, ο Covid-19 θα συνεχίσει να εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη σε αυτήν την ομάδα χωρών για πολύ περισσότερο από ό,τι στις προηγμένες αγορές. Αλλά η πραγματική πρόκληση έρχεται στη συνέχεια: Αυτές οι χώρες θα βρεθούν, μετά την πανδημία, σε έναν κόσμο που θα τους κάνει όλο και πιο δύσκολο να αναδείξουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, δεδομένων των διαρκών αλλαγών στην τεχνολογία, την πολιτική και τον τρόπο ζωής. Το σταδιακό κλείσιμο του παγκόσμιου χάσματος ευημερίας –καθοριστική εξέλιξη τις τελευταίες δεκαετίες– δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένο.
