Ζήσε έξυπνα: Γιατί σου είναι τόσο δύσκολο να δώσεις προτεραιότητα στον μελλοντικό εαυτό σου;
Πόσες φορές δεν έχετε βρεθεί σε κάποια παρέα όπου κάποιος εκστομίζει το πολυθρύλητο: «Μην αγχώνεσαι, δεν αφορά αυτό το παρόν αλλά το μέλλον. Σκέψου το τότε».
Είναι τόσες οι φορές που όχι μόνο ακούμε τέτοια λόγια, αλλά τα κάνουμε και τόσο εύκολα πράξη, που είναι να λυπάται κανείς τον δύσμοιρο μελλοντικό εαυτό μας. Αυτόν που γίνεται βορά στον άμυαλο σημερινό μας εαυτό. Τον ορμώμενο από τις εκλάμψεις και τις επιθυμίες της στιγμής. Που αδυνατεί να αντιληφθεί τη σημασία της τωρινής διευθέτησης ενός κρίσιμου μελλοντικού ζητήματος. Γιατί… «ποιος ζει μέχρι τότε».
Και αν ζούμε; Πώς θα ζούμε; Πώς θα διασφαλίσουμε σήμερα ότι ο εαυτός μας σε λίγα χρόνια θα έχει όλα όσα αξίζει η προσπάθεια που καταβάλλουμε ΣΗΜΕΡΑ;
Γιατί το κάνουμε αυτό στον εαυτό μας; Τι είναι αυτό που μας κάνει να ενεργούμε σε αντίθετη κατεύθυνση από τα ίδια μας τα συμφέροντα, ακόμα και όταν είμαστε σε πλήρη γνώση ότι αυτό ακριβώς κάνουμε;
Και όμως αυτή η συμπεριφορά, δικαιολογείται απόλυτα από την επιστήμη. Πρόκειται για τη φυσική μας τάση να τοποθετούμε τις βραχυχρόνιες ανάγκες και επιθυμίες μας πιο πάνω από τις μακροχρόνιες.
Πολλές φορές αυτό επέρχεται με τη μορφή της ηθελημένης καθυστέρησης. Υπάρχουν μάλιστα μελέτες που δείχνουν ότι αυτός είναι ο βασικός λόγος που μας κάνει μη αποδοτικούς στην αποταμίευση για λόγους συνταξιοδότησης.
Ρωτήστε γύρω σας τους φίλους σας: θα προτιμούσαν 100 ευρώ σήμερα ή 110 ευρώ αύριο; Η συντριπτική πλειοψηφία θα απαντούσε ότι προτιμά το πρώτο.
Όπως βέβαια συμβαίνει με πολλές γνωστικές συμπεριφορικές προκαταλήψεις, πρόκειται για μια αντιπαραγωγική συμπεριφορά την οποία όμως είμαστε όλοι προγραμματισμένοι να υιοθετήσουμε. Και υπάρχει πληθώρα μελετών που συγκλίνουν στο ότι αυτό συμβαίνει επειδή αντιλαμβανόμαστε τους μελλοντικούς εαυτούς μας με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο θα αντιλαμβανόμασταν έναν άγνωστο προς εμάς άνθρωπο!
Ούτε θετικά δηλαδή, ούτε αρνητικά! Αλλά ο μελλοντικός μας εαυτός έχει στο νου μας την ίδια βαρύτητα με έναν παντελώς άγνωστο άνθρωπο. Με άλλα λόγια, αφαιρώντας ευθύνες από πάνω μου, κάνω ένα μέρος του εγκεφάλου μου ασυναίσθητα να πιστέψει ότι αυτές ακριβώς οι ευθύνες είναι πρόβλημα ενός αγνώστου και όχι δικό μου.
Πόση ζημιά μπορεί να επιφέρει αυτή η αναπόδραστη συμπεριφορά και πως μπορούμε να αντιπαρέλθουμε αυτή την πραγματικότητα;
Η λύση ακούει στο όνομα Future Happy You! Πρέπει με εύσχημο τρόπο να «συναντηθείτε» και να πιάσετε φιλία με τον μελλοντικό χαρούμενο εαυτό σας.
Η ιδέα τέθηκε υπό δοκιμασία στο πείραμα του λέκτορα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU), Χαλ Χέρσφιλντ ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς την Επιστήμη της Συμπεριφοράς στην Οικονομία.
Στο πείραμα αυτό βρήκε ότι όταν τα άτομα έβλεπαν ψηφιακά επεξεργασμένες φωτογραφίες του εαυτού τους, κάποιες εκ των οποίων τους απεικόνιζαν σε ηλικία συνταξιοδότησης, τότε αυξανόταν η πιθανότητα να αποταμιεύσουν χρήματα αντί να προσβλέπουν σε έκτακτα κέρδη.
Σε ένα άλλο πείραμα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ αποδείχθηκε εκ νέου η δύναμη της εικόνας στη συμπεριφορά μας. Η ερευνήτρια Τζέσι Φοξ έδειξε στους συμμετέχοντες τρεις εικόνες: σε κάποιους μια με τον εαυτό τους να γυμνάζεται, σε άλλους μια με ένα άλλο άτομο να γυμνάζεται και σε άλλους μια με ένα άτομο να… χαζολογάει.
Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε ποια ομάδα συμμετεχόντων από την επόμενη κιόλας μέρα σηκώθηκε και πήγε στο γυμναστήριο…
Τελικά αυτό που έχει σημασία να κρατήσουμε είναι πως με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, οι άνθρωποι καλούνται να λάβουν αποφάσεις έχοντας κατά νου ένα μακρύτερο μέλλον σε σχέση με αυτό που ίσχυε στο παρελθόν. Κάτι που όμως προσκρούει σε περιορισμούς που έχουν να κάνει με την ίδια τη φύση μας.
Και η διαφορετική μας προσέγγιση επ’ αυτού δεν πρόκειται να έρθει μόνο μέσα από ποσοτικές αναλύσεις σημερινών και μελλοντικών επιβραβεύσεων. Αλλά κυρίως μέσα από την εύρεση ομοιοτήτων και θετικών αντιπαραβολών του τωρινού εαυτού μας με τον μελλοντικό: όταν σκεφτούμε τον μελλοντικό μας εαυτό δηλαδή όχι σαν κάτι ξένο, αλλά ως μια φυσική συνέχεια του παρόντος -που μάλιστα δεν θα αργήσει να έρθει.
